"ရာသီဥတုအ႐ိုင္းႏွင့္ ေဖာက္ျပန္မႈမ်ား"

ကမ႓ာၾကီး ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာရပါသည္။

အာတိတ္ေဒသ Greenland က ႏွစ္ေပါင္း(၆,၀၀၀) ေက်ာ္ကထဲက ေအးခဲေနသည့္ေရခဲေတာင္ၾကီးလည္း
ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀) အတြင္း (၁၇၈) ကီလိုမီတာ အရည္ေပ်ာ္ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ပါျပီ။ ထို ေရမ်ားေၾကာင့္
ပင္လယ္ ေရမ်က္ႏွာျပင္ ပို၍ျမင့္တက္လာကာ ကမ္း႐ိုးတန္းရွိ ျမိဳ႕ၾကီးမ်ားအႏၲရယ္ ရွိလာပါသည္။

အထူးသျဖင့္ ႏွစ္ (၃၀) အခ်ိန္တိုေလးအတြင္း ကမ႓ာ့ အဆင့္အတန္းမီ ႏိုင္ငံၾကီး ျဖစ္ေအာင္မနားမေန
 ေလာင္စာသုံး ထုတ္လုပ္ေနေသာ လူဦးေရ သန္း ၁၄၀၀ ေက်ာ္ရွိ တရုတ္ႏိုင္ငံ၏ ပေယာဂက ကမ႓ာၾကီးကို
 ပို၍ ပူေႏြးေစသည့္ ကိစၥမွာ ထိပ္ဆုံးက ရွိေနပါသည္။

အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု အႏွံ႕အျပား ႏွင္းမုန္တိုင္းေတြက်ပါတယ္။ျမစ္ေရလွ်ံမႈေၾကာင့္ တိုရြန္တိုျမိဳ႕ၾကီး
 ေရၾကီး၊ေရျမဳပ္ပါတယ္။

ဩစၾတီးလ်ားမွာ အပူလြန္မႈေၾကာင့္ ေတာမီး အဆက္မျပတ္ေလာင္ပါတယ္။

အလြန္ပူျပင္း ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ အစၥေရးလ္နဲ႕လက္ဘႏြန္ မွာ ဆီးႏွင္းက်ျပီး
 အပူခ်ိန္က ေရခဲအမွတ္ေအာက္ကို မၾကံုစဖူး ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။

ဟာရီကိန္း "စႏၵီ" နယူးေယာက္ကို ဝင္တိုက္ပါတယ္။

သကၠရာဇ္ ၂၀၅၀ မွာ မိုးရြာသြန္းမႈ ႏွစ္ဆပိုပါမယ္။ (၅) ဆ ပိုပူမယ္။ ေတာမီးေလာင္မႈ ၁၀၀ % ရွိမယ္။
၅၀ % ဆီးႏွင္း အစားဆီးႏွင္းခဲ၊ ႏွင္းဆုပ္လံုး (Snowball) ေတြက်ပါမယ္။ ကမ႓ာတဝွမ္း ၅၀% ပို၍ ႏွင္းမုန္
တိုင္းက်ပါမယ္။ ဟာရီကိန္း အဆင့္ရွိ မုန္တိုင္း တိုက္ခတ္တာ မၾကာခဏ ၾကံုရပါမယ္။

ကေနဒါလို ႏိုင္ငံမ်ိဳးမွာ ရာသီဥတု ဒဏ္ေၾကာင့္ႏွစ္စဥ္ ေဒၚလာ (၁) ဘီလီယံတိုးျပီး ဆုံးရွုံးမႈရွိေနရာကေန
ကမ႓ာၾကီး ပို၍ ပူေႏြးလာမႈေၾကာင့္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ (၈) ဘီလီယံဖိုး ပ်က္ဆီး ဆုံးရွုံးခဲ့ရပါတယ္။ တို႕ရြန္ တိုျမိဳ႕ၾကီးမွာ၁၉၅၄ ခုႏွစ္ဟာရီကိန္း ေဟဇယ္ (Hurricane Hazel)ေၾကာင့္လည္း အၾကီးအက်ယ္ ပ်က္စီးခဲ့ဖူး
ပါတယ္။

တိုက်ိဳ၊ နယူးေယာက္၊ တိုရြန္တိုလို ျမိဳ႕ၾကီးေတြဟာ ေသမဲ့ေန႕ကို ေစာင့္ေနတဲ့ ျမိဳ႕ျပၾကီးေတြျဖစ္ျပီး
ဘဂၤလားေဒ့ခ်္လို ႏိုင္ငံမ်ိဳးက ကမ႓ာ့ေျမပံုေပၚက မၾကာခင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္သလိုထိုင္း၊ ျမန္မာ၊
လာအို၊ တရုတ္လို ကုန္းတြင္းဆက္စပ္ေနတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာေတာ့ ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္မႈ ဒဏ္ကို အလူးအလဲ ခံရႏိုင္ဖြယ္ ရွိပါတယ္။

သဘာဝ အရင္းအျမစ္ေတြႏွင့္ သစ္ပင္ မွန္သမွ်အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံေတြက လိုသည္ထက္ ပိုမိုထုတ္
ယူ သုံးစြဲေနသည့္ တရုတ္၏ ရုပ္ဝထၳဳပစၥည္း ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝခ်င္လြန္းသည့္ အတၱေဇာေၾကာင့္ အိမ္
နီးခ်င္း ႏိုင္ငံငယ္ေတြ ဒုကၡေရာက္ကိန္း ဆိုက္ရတယ္လို႕ ပညာရွင္မ်ား အဆို ရွိပါတယ္။

ခ်မ္းသာျပီး နည္းပညာရွိသည့္ တိုင္းျပည္ၾကီးမ်ားျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ နယူးေယာက္ျမိဳ႕မွာ အတၱလန္
တစ္ သမုဒၵယာရဲ့ ေရၾကီး၊ ေရလွ်ံ၊ မုန္တိုင္းဒဏ္ကို ကာကြယ္ႏိုင္ဖို႕ အစီအစဥ္ေတြ စတင္ လုပ္
ေဆာင္ေနျပီ ျဖစ္သလို၊ နယ္သာလင္မွာေတာ့ေရေပၚ ေပၚေလာေပၚႏိုင္တဲ့ ေရေပၚ ျမိဳ႕ျပ စီမံ
ကိန္းေတြ စတင္ တည္ေဆာက္ေနပါျပီ။

ကေနဒါ ႏိုင္ငံတဝွမ္း ျမစ္ၾကီးေတြနား တည္ရွိေနသည့္ ျမိဳ႕ၾကီးမ်ား အတြင္းရွိ အိမ္ယာ စီမံကိန္းတိုင္းမွာ
ေရမဝင္ႏိုင္သည့္ အာမခံ အိမ္မ်ား ေဆာက္လုပ္လွ်က္ရွိျပီး ၎အိမ္ထဲတြင္ေရဝင္လွ်င္ အလိုအေလွ်ာက္ သတိေပးစက္၊ေရစုပ္စက္၊ ေရျပန္ထုတ္ အဆို႕ရွင္ (Back-water Valve) မ်ား တပ္ဆင္ထားပါသည္။

၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ေရၾကီးမႈ ျဖစ္ျပီးကထဲက ကေနဒါႏိုင္ငံ အေနႏွင့္ သခၤန္းစာ ေကာင္းစြာ ရရွိခဲ့တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံ
တဝွမ္းမွ အိမ္ယာတိုင္းကို အစိုးရမွ ဦးစီးျပီး စီစဥ္ေပးေနတာ ယခုဆို အေတာ္ျပီးသေလာက္ ျဖစ္ေနပါျပီ။

လွ်ံက်လာသည့္ ျမစ္ေရကိုလည္း ေျမေအာက္မွျပန္လည္ စီးဆင္းေစျပီး ျမစ္ေၾကာင္းအတြင္းသို႕
တြန္းပို႕ျပီး ပင္လယ္ထဲ ေရာက္ေစသည့္ လြန္စြာနားလည္ရခက္ ရွုပ္ေထြးသည့္ အဂၤ်င္နီယာ အတတ္ပညာ
ေတြႏွင့္ တည္ေဆာက္ ကာကြယ္မႈေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။

၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို ဟာရီကိန္း အမ်ိဳးအစား အဆင့္
(၁) သတ္မွတ္ထားေသာ "စႏၵီ" ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္မႈမွာ ျပည္နယ္ (၂၄) ခုကို မုန္တိုင္း ထိခဲ့ေသာ္လည္း
နယူးဂ်ာစီႏွင့္ နယူးေယာက္ျမိဳ႕ကအခံရဆုံးႏွင့္ ပ်က္စီးဆုံးရွုံးမႈ ပိုမ်ားခဲ့ပါတယ္။

၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ကထဲက နယူးေယာက္ျမိဳ႕ကိုရာသီဥတုဒဏ္ ခံႏိုင္ေအာင္ ကာကြယ္ထားေသာ္လည္း "စႏၵီ"
ေၾကာင့္ နယူးေယာက္ျမိဳ႕တျမိဳ႕ထဲ လူ (၄၄) ဦး ေရႏွစ္ ေသဆုံးျပီး အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း (၉၀) ဆုံးရွုံးမႈ ရွိခဲ့ပါတယ္။

"စႏၵီ" မုန္တိုင္းဟာ ပညာရွင္မ်ားကို လႈပ္ႏိႈး၊သတိေပး စိမ္ေခၚခဲ့ပါျပီ။

နယူးေယာက္ျမိဳ႕ၾကီးကို ေရၾကီးမႈႏွင့္ မုန္တိုင္းဒဏ္မွ လြတ္ကင္းေအာင္ ျမိဳ႕စြန္ ပင္လယ္နားနီးတဝိုက္ႏွင့္
စီးပြါးေရး အခ်က္အခ်ာက် ေနရာေတြမွာ ေရကာတာမ်ား၊ ေတာင္ကုန္းျမင့္ ပန္းျခံမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္း၊
အေဆာက္အဦးေတြကို မုန္တိုင္းဒဏ္ ခံႏိုင္ေအာင္ ျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္းမ်ား အပါအဝင္ သဘာဝ ေသာင္ခံု
ေက်ာက္တန္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေစရန္ အလို႕ငွါ ကႏုကမာေကာင္၊ ေယာက္သြားမ်ားကို ကမ္း႐ိုးတန္းတေလွ်ာက္ အမ်ားအျပားေမြးျမဴျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားလည္း စီမံကိန္းအျဖစ္ ပါဝင္တယ္။

ကမာေကာင္မ်ား၏ စြမ္းအင္ျဖင့္ ျဖစ္ေပၚ လာမည့္ ေက်ာက္ေဆာင္တန္းမ်ားသည္ေရၾကီးမႈကို အလုံးစံု
မတြန္းလွန္ႏိုင္ေသာ္လည္း လိႈင္းဒဏ္ႏွင့္ ေရအားကို ေလ်ာ့ေစမွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္သည္။

ဗမာျပည္ "နာဂစ္" မုန္တိုင္းတုန္းက ျမစ္ကမ္းတေလွ်ာက္ သဘာဝျဖစ္ ရွိေနေသာ ပင္လယ္
ေမွာ္၊ ဒိုက္သေရာမ်ားအား တရုတ္ျပည္ကိုအမ်ားအျပား ေရာင္းစားတာရယ္၊ တန္ဘိုးနားမလည္ဘဲ
ရွင္းလင္းပစ္မႈေၾကာင့္ ပိုဆိုးစြာ ေရၾကီးမႈဒဏ္ ခံရျခင္း ျဖစ္တယ္။

သိပံၸပညာရွင္မ်ားက ကမ႓ာ့ အပူခ်ိန္ တႏွစ္ထက္တႏွစ္ ပိုတိုးလာေနတာဟာ လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္ေပါင္း
(၆,၀၀၀) ေရခဲေခတ္မွ ၁၉ ရာစု အထိ (၅ ဒီဂရီ)သာ ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ၂၁ ရာစုမွာေတာ့ အေပါင္း၊
အႏႈတ္ (၁ ဒီဂရီ) ခန္႕ တိုးလာတာေၾကာင့္ အခ်ိန္တိုအတြင္း ပိုမို ပူလာေနမွန္း သိသာလွပါတယ္။

ထိုေၾကာင့္ ပင္လယ္ေရ ပူေႏြးတယ္၊ ေရခဲေတာင္အရည္ေပ်ာ္မယ္၊ ပင္လယ္ေရ ပိုျမင့္မယ္ စသည္
ျဖင့္ တဆက္တည္း ကမ္း႐ိုးတန္း ေဒသေတြ ေရၾကီးမယ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမ႓ာ့ျမိဳ႕ၾကီး အေတာ္မ်ား
မ်ားဟာ ကမ္း႐ိုးတန္းမွာ ရွိၾကတာမို႕ ယခုကထဲက မကာကြယ္ႏိုင္လွ်င္ မၾကာခင္ ေရေအာက္
ေရာက္ၾကရပါမယ္။

အခ်ဳပ္ဆိုရလွ်င္ေတာ့........................

လိပ္ျပာေတာင္ပံ သက္ေရာက္မႈ Butterfly Effect
သီအိုရီအရ အေမဇံုေတာထဲက လိပ္ျပာေတာင္ပံ
ခတ္မႈဟာ နီေပါမွာ ငလ်င္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သကဲ့
သို႕ ဗမာ စကားပံုမွာလည္း ေညာင္ဦးက ကမ္းပါး
ျပိဳတာ စမၼာနဂိုလ္က ႏြား ေပါင္က်ိဳးတယ္လို႕ အ
ဆို ရွိပါတယ္။

ဗမာျပည္က သစ္တပင္ မတရား ခိုးယူ ခုတ္လွဲ
ခံရျခင္းဟာ အာရွ တတိုက္လုံးရဲ့ ရာသီဥတုကို
ေျပာင္းလဲေစႏိုင္ပါတယ္။

ဆင္ျခင္ႏိုင္ၾကပါေစလို႕ တိုက္တြန္း႐ံုမွအပ
အျခားမတတ္ႏိုင္ပါေတာ့ေလသတည္း။

Andrew Soe
၂၆ ဇူလိုင္ ၂၀၁၅။

ပံု (၁ - ၄) အစၥေရးႏွင့္ လက္ဘႏြန္တြင္
က်ေရာက္ခဲ့ေသာႏွင္း။

ပံု (၅ - ၁၀) စႏၵီမုန္တိုင္းႏွင့္ အျခားပံုမ်ား။